استفاده از تمیزکننده‌های بین دندانی (مانند نخ دندان) بخش مهمی از برنامه مراقبت از دندان‌ها و لثه‌ها است. دندانپزشک توصیه می‌کنند که بین دندان‌ها را روزی یک بار تمیز کنید. استفاده از نخ دندان از آن رو مهم است که اگر پلاک با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن از بین نرود، در نهایت سخت و تبدیل به جرم یا تارتار می‌شود. کشیدن نخ دندان از ابتلا به بیماری‌های لثه و و پوسیدگی دندان جلوگیری می‌کند.

چهار نکته کلیدی استفاده صحیح از نخ دندان

بیماری لثه از خط لثه و بین دندان‎ها شروع می‌شود. نخ کشیدن روزانه بخش مهمی از رعایت بهداشت دهان و دندان است که در زدودن پلاک از ناحیه‌هایی موثر است که مسواک به آنجا دسترسی ندارد. برای این که بیشترین فایده را از نخ دندان ببرید، باید به روش صحیح از آن استفاده کنید. چهار نکته کلیدی کشیدن نخ دندان به روش صحیح عبارت است از:

• پیچیدن نخ: حدود 50 سانتی‌متر از نخ را دور انگشتان وسط هر دست بپیچید. نخ را بین دو انگشت شست و اشاره به گونه‌ای بگیرید که دو و نیم تا پنج سانتی‌متر از نخ بین دو انگشت کشیده شود. نخ را با انگشت شست بین دندان‌های بالا برانید.
• هدایت نخ: دو و نیم تا پنج سانتی‌متر از نخ را محکم بین انگشتان بگیرید. نخ را با انگشت اشاره بین دندان‌های پایین ببرید.
• حرکت دادن نخ: نخ را با حرکتی زیگزاگی به آرامی بین دندان‌ها راه ببرید. نخ را با شدت از بین دندان‌ها بیرون نکشید. نخ را دور دندان بیاندازید.
• لغزاندن نخ: نخ را بین سطح دندان و زیر خط لثه به بالا و پایین بلغزانید. برای هر دندان از یک قطعه تمیز از نخ استفاده کنید.

این روش برای انواع نخ دندان، مومی، غیرمومی، اسفنجی یا چسب دندانی، کاربرد دارد. این که نخ دندان کشیدن را از دندان‌های بالا شروع می‌کنید یا پایین، جلو یا عقب مهم نیست. فقط همه دندان‌ها از جمله سمت عقب آخرین دندان چپ، راست، بالا و پایین دهان را نخ بکشید. همچنین فراموش نکنید که زیر خط لثه و کنار دندان‌هایی را تمیز کنید که در کنار جای خالی دندان‌های غایب قرار دارد، چرا که ذرات غذا در این فضاها گیر می‌کند.

کمک کننده نخ دندان

اگر نخ دندان کشیدن برایتان سخت است از یکی از وسایل زیر استفاده کنید. روشی را انتخاب کنید که برایتان راحت‌تر است.

نگهدارنده نخ دندان

• این وسیله نخ دندان را نگه می‌دارد تا بتوانید دندان‌ها را با یک دست نخ بکشید.
• نگهدارنده نخ دندان به ویژه برای متخصصینی مفید است که انگشتان بزرگ دارند یا به بیماران مبتلا به رفلاکس گگ کمک می‌کنند.
• نخ دندان را دور دسته نگهدارنده بپیچید.
• نخ را بین تمام دندان‌ها فرو ببرید و آن را کنار هر دندان بالا و پایین بلغزانید.
• نخ استفاده شده را جدا کنید و نگهدارنده را با آب داغ، دهانشویه و … تمیز کنید.
• همچنین می‌توانید نگهدارنده یکبار مصرف تهیه کنید و آن را پس از استفاده دور بیاندازید.

سوزن نخ دندان

• این وسیله منعطف پلاستیکی یا نایلونی برای نخ کشیدن زیر بریج (پل دندانی) ثابت کاربرد دارد.
• نخ دندان را از حلقه انتهای دستگاه رد کنید.
• نخ را بین لثه و پل ببرید.

برس بین دندانی

• برس بین دندانی یا پروکسی مسواک کوچک نوک تیز دسته‌داری است که فضای در دسترس بین دندان‌ها را تمیز می‌کند.
• نوک برس را بین دندان‌ها وارد کنید و فضای بین دندانی را تمیز کنید.

خلال دندان

• خلال دندان وسیله چوبی یا پلاستیکی یکبار مصرف است.
• خلال را در فضای بین دندان‌ها وارد کنید.

اگر نمی‌توانید نخ دندان بکشید

• فراورده‌هایی وجود دارد که نخ نیستند اما بین دندان‌ها را بهتر از مسواک تمیز می‌کنند.
• این فراورده‌ها از آب یا مخلوطی از هوا و آب برای پاک کردن بین دندان‌ها استفاده می‌کنند.
• سر دستگاه را بین دندان‌ها قرار دهید و آن را چند ثانیه بین دندان‌ها اسپری کنید.

توصیه‌هایی برای استفاده صحیح از نخ دندان

حد اعتدال را در نخ دندان کشیدن رعایت کنید، نه بیش از حد محکم نه بیش از حد آرام

از آنجایی که نخ دندان کشیدن به روش اشتباه عوارضی را به دنبال دارد، انجام این کار به آرامی و روش صحیح، به ویژه در صورت استفاده از دستگاه‌های برقی بسیار مهم است. قبل از استفاده از دستگاه‌های برقی حتماً روش صحیح کاربرد آن‌ها را یاد بگیرید. اگر اطمینان ندارید، می‌توانید از دندانپزشک خود بخواهید تا به شما آموزش دهند.

به خاطر داشته باشید که تمیز کردن بین دندان‌ها نباید دردناک باشد. اگر این کار را با خشونت انجام دهید، به بافت بین دندان‌ها آسیب خواهید زد. از طرفی اگر بیش از حد ملایم باشید، ذرات غذا بین دندان‌ها باقی خواهد ماند. اندکی احساس ناراحتی در ابتدای استفاده از نخ دندان طبیعی است، اما نباید تسلیم شوید. این ناراحتی با هر روز مسواک زدن و تمیز کردن بین دندان‌ها ظرف کمتر از یک یا دو هفته برطرف می‌شود. چنانچه درد از بین نرفت با دندانپزشک صحبت کنید.

نوع مناسب نخ دندان

هنگام تهیه نخ دندان با محصولات متفاوتی روبرو می‌شوید: مومی یا غیرمومی، طعم‌دار دارچینی یا ساده، نواری یا اشکال مختلف. واقعیت این است که تا زمان استفاده روزمره از نخ دندان نوع آن چندان مهم نیست. با این حال لازم به ذکر است که نخ‌های چندرشته‌ای به اندازه نخ دندان معمولی مفید نیست، چون سطح کوچک آن‌ها باکتری‌ها را مجدداً در تمام دهان پخش می‌کند.

بهترین زمان کشیدن نخ دندان ـ قبل یا بعد از مسواک زدن

مهم‌ترین نکته تمیز کردن بین دندان‌ها این است که نخ دندان را فراموش نکنید. مادامی ‌که این کار را انجام دهید، زمان آن چندان مهم نیست. هر روز چند دقیقه مشخص را به مراقبت از دهان و دندان‌های خود اختصاص دهید. افرادی که ساعات پایانی شب خسته‌تر از آن هستند که به فکر نخ دندان کشیدن بیفتند، بهتر است تمیز کردن بین دندان‌ها را به ساعات ابتدایی صبح یا بعد از ناهار موکول کنند. عده‌ای نیز ترجیح می‌دهند آخر شب با دهانی کاملاً تمیز به خواب بروند.

پرورش عادت نخ دندان کشیدن

اکثر بزرگسالان به اهمیت نخ دندان کشیدن روزانه واقف هستند، اما این وظیفه مهم را به دلیل مشغله فراوان و خستگی فراموش می‌کنند یا پشت گوش می‌اندازند. نخ دندان کشیدن نیز مانند ورزش کردن یا رژیم غذایی سالم عادتی است که باید برای نهادینه شدن آن تلاش کنید. حال سوال اینجا است که چطور می‌توان این عادت ضروری را ایجاد کرد؟ کافی است به حفظ سلامت دهان و دندان‌های خود متعهد باشید و نخ کشیدن روزانه را وظیفه خود بدانید. جعبه نخ دندان را جایی، مثل کنار شیر روشویی، قرار دهید که آن را هر شب ببینید و به خود یادآوری کنید که بهداشت دهان و دندان را تا زمان استفاده نکردن از نخ دندان به طور کامل رعایت نکرده‌اید.

نخ کشیدن اطراف وسایل ارتودنسی

اگر از بریس یا دیگر وسایل ارتودنسی استفاده می‌کنید، کشیدن نخ دندان به روش صحیح برای جلوگیری از گیر کردن نخ دندان به سیم یا براکت ارتودنسی ضروری است. می‌توانید از نخ دندان مخصوص ارتودنسی استفاده کنید که سر سفتی دارد و می‌توان آن را به راحتی زیر سیم اصلی (سیم قوسی ارتودنسی) بریس لغزاند. همچنین می‌توانید سوزن نخ دندان یا floss threader تهیه کنید؛ یک سر این وسیله‌ی انعطاف‌پذیر حلقوی است و سر دیگر آن تیز است. برای استفاده از سوزن نخ دندان کافی است حدود 18 اینچ از نخ دندان را از حلقه رد کنید، سپس سر نوک تیز آن را زیر سیم اصلی ارتودنسی بگذارید و آن را بکشید تا نخ زیر سیم برود. پس از قرار گرفتن نخ در جای مناسب نخ دندان کشیدن را به روش صحیح توضیح داده شده برای نخ معمولی ادامه دهید.